Een stap uit de schaduw

Ze stond tegenover me in de bak, schouders iets naar voren gebogen, handen losjes langs haar zij. Haar ogen gleden snel door de ruimte, alsof ze zocht naar een veilig punt om op te focussen. Lotte, een succesvolle vrouw van in de veertig, was gewend om zichzelf onzichtbaar te maken. Niet alleen op haar werk, maar ook thuis. Ze wist al lang hoe ze haar eigen behoeftes aan de kant kon schuiven voor anderen — een vaardigheid die ze als kind had geleerd.

Lotte vertelde hoe haar vader altijd centraal stond in hun gezin. Hij was een man die veel ruimte innam, niet alleen fysiek maar ook emotioneel. Zijn stem klonk vaak luid, en zijn aanwezigheid voelde zwaar. Haar moeder deed wat ze kon om de harmonie te bewaren, en Lotte, als oudste dochter, leerde al vroeg om zich stil te houden en de ruimte voor haar vader vrij te maken. Ze cijferde zichzelf weg om zijn boosheid te voorkomen, om zijn liefde te verdienen, of misschien wel gewoon om gezien te worden, al was het maar in stilte.

In de sessie nodigde ik Lotte uit om samen met mij naar het systeem van haar gezin te kijken. We stonden in de bak, met het paard rustig in de buurt. Ik vroeg haar om zichzelf voor te stellen als kind, samen met haar ouders. We gebruikten voorwerpen om de dynamiek visueel te maken. Ze plaatste een groot voorwerp voor haar vader in het midden, haar moeder iets verderop, kleiner. Ze plaatste zichzelf aan de rand, bijna buiten het geheel. Het was duidelijk: ze had zichzelf nooit toegestaan een plek in te nemen die haar toebehoorde.

Toen ik haar vroeg wat ze voelde bij deze opstelling, slikte ze. "Ik voel me klein," zei ze. "En ik voel een enorme druk, alsof ik niet mag bewegen." Ze keek naar het voorwerp dat haar vader voorstelde. "Ik heb altijd geprobeerd hem niet tot last te zijn. Ik moest gewoon zorgen dat alles goed ging."

We brachten langzaam verandering aan in de opstelling. Ik nodigde haar uit om zichzelf dichterbij te plaatsen, naar waar haar plek lag vanuit ordening. Eerst aarzelde ze. Het leek bijna alsof ze toestemming moest vragen aan haar vader om die stap te mogen zetten. Maar uiteindelijk bewoog ze en zette ze zichzelf naast haar moeder, op haar plek als kind in dit gezin. Haar houding veranderde, haar ademhaling werd dieper. Het was een kleine verschuiving, maar de impact was groot.

Het paard, dat zich eerst afzijdig hield, hief haar hoofd en stapte langzaam naar Lotte toe. Het was alsof het dier haar verandering aanvoelde, haar aanwezigheid erkende. Ze streelde zachtjes over zijn hals, en ik vroeg haar wat ze nu voelde. "Het voelt... vreemd, maar ook bevrijdend," zei ze zacht. "Alsof ik er eindelijk mag zijn. Alsof ik ook een plek mag innemen."

Dit is de kracht van systemisch werk. Door de dynamiek van haar familiesysteem letterlijk in beeld te brengen, kon Lotte voelen wat ze haar hele leven had weggestopt. Ze kon zien hoe ze zichzelf had weggecijferd om de harmonie te bewaren, en hoe dat patroon haar nog steeds beïnvloedde in haar volwassen leven. Door haar plek in te nemen, kon ze een stap zetten richting zichzelf, richting het leven dat ze werkelijk wilde leven — niet langer vanuit de schaduw van haar vader, maar vanuit haar eigen licht.